Istrajno traganje za smislom
Nezavisno pozorište Le Studio, Beograd: Istrajnost (kolektivna produkcija inspirisana dramom Parobrod Istrajnost Šarla Vildraka), red. Žan-Batist Demarinji
Kao što si svoj život ovdje proćerdao, u ovom tako malom kutu,
straćio si ga i na cijeloj kugli zemaljskoj. (Konstantin Kavafi, Grad)
Kao inspriracija za predstavu „Istrajnost“ reditelja Žan-Batista Demarinjija (koprodukcioni projekat beogradskog nezavisnog pozorišta Le Studio i Puls teatra iz Lazarevca), koja je premijerno prikazana u pozorištu Le Studio početkom oktobra prošle godine, poslužila je drama Šarla Vildraka „Parobrod Istrajnost“. Polazeći od ovog početnog okvira, autorski tim predstave je kolektivno, u radioničarskom procesu improvizacija na zadate teme, došao do materijala predstave koja problematizuje pitanja (be)smisla i (ne)mogućnosti odlaska ili ostanka, odustajanja ili istrajnosti u fizičkom i duhovnom traganju za sretnijim životom.
Glavni akteri predstave, dva brata, Srbin Siniša i Hrvat Jan, na putu za Ameriku u potrazi za boljom budućnošću, zbog kvara parobroda Istrajnost ostaju zaglavljeni u kafani „Vera“ u Trstu. U ovoj „poslednjoj jugoslovenskoj ambasadi na italijanskom tlu“, zatiču živopisno društvo „naših“: vlasnicu, sredovječnu Slovenku Veru, mladu konobaricu iz Bosne Selmu, i stalnog gosta, postarijeg Crnogorca Đuru. Zaglavljenost u vakuumu čekanja, u nelagodnoj, ali i oslobađajućoj poziciji „ni tamo, ni ovamo“ predstavlja dramsku situaciju kroz koju se plodotvorno pretresaju teme fizičke i duhovne migracije, u smislu traganja za boljim životnim uslovima, ali i novim početkom, promjenom perspektive, oslobađanjem od bolnih balasta prošlosti. Takođe, potentno se otvaraju pitanja o različitim nacionalnim identitetima bivše Jugoslavije i njihovim odnosima, kao i o međuljudskim odnosima uopšte, krhkim i teško izgradivim, ali u konačnici ključno vrijednim.
U pogledu scenskog jezika, predstava je postavljena realistički, sa bitnim poetskim tonovima, posredovanim markantnim igrama svjetlosti i sjene, elementima pozorišta sjenki, klavirskim pasažima Erika Satija, zvukovima talasa, grmljavine... U izvedbu su diskretno uključene i crno-bijele projekcije broda koji sječe talase (scenografija i video Sanja Maljković), što, kao i emitovanje stihova pjesme „Grad“ Konstantina Kavafija, doprinosi postizanju simboličnih, univerzalnih značenja radnje. U mozaiku putem zatamnjenja filmski brzo izmjenjujućih scena, glumci Mirko Jokić, Ana Jovanović, Milan Tomić, Olga Simić i Marko Petrović nastupaju naturalistično, uz naglašene emotivne tonove (koje podcrtavaju korištenje sevdah i ex-yu rok muzike). Oni često prolaze kroz publiku, blisko se miješaju sa njom, uz povremene monologe koji dodatno produbljuju i obogaćuju nijanse značenja radnje.
U jednom od tih monologa, efektno se koristi dokumentarni materijal sa suđenja pred sudom u Hagu admiralu Miodragu Jokiću za crnogorski napad na Dubrovnik 6. decembra 1991. godine, odnosno obraćanje Jokića sudijama, nakon priznanja krivice. On je u svojevrsnoj ispovijesti priznao krivicu i prihvatio vlastitu odgovornost, izrazivši nadu i ubijeđenje da je to jedini put ka pomirenju i iscjeljenju. Treba podsjetiti na nevjerovatnu činjenicu da u Crnoj Gori, kao što je do sada izostalo političko, gotovo sasvim je izostalo i umjetničko, pozorišno suočavanje sa sveukupnom građanskoratnom prošlošću.
Pozorište Le Studio, „intimni teatar sa redovnim repertoarom“, privatni je teatar koji se nalazi u nekonvencionalnom, izuzetno ugodnom i atmosferičnom prostoru na prvom spratu dvorišne kuće na donjem Dorćolu. Sudeći po predstavi „Istrajnost“, u kontekstu u kojem djeluje, Le Studio predstavlja alternativu u najboljem smislu riječi. Alternativnost se ovdje ogleda u krajnje ekonomičnom produkcijskom modelu - istraživanju načina da „skromna sredstva omogućavaju više inicijative“, kao i pozorišnom obrađivanju bitnih, društveno značajnih tema na umjetnički izazovan način, te „demokratizovanom“, skupnom kreiranju predstava. Razlikovni element su i nastojanja na ostvarivanju prisnosti sa publikom, kao što su kratka i zanimljiva rediteljska najavljivanja predstava, te neformalni razgovori nakon izvođenja.
Hrabrost i istrajnost neophodne su i za odlazak i za ostanak - za život uopšte, pa tako i za stvaranje živog, bitnog pozorišta, čak i ako su okolnosti u kojima ono nastaje nepovoljne. Treba, konačno, podsjetiti i da u sklopu sumorne i nepluralistične pozorišne scene u Crnoj Gori nezavisna scena jedva da postoji, kroz sporadične, vrlo rijetke, uglavnom bitno ili sasvim komercijalno orjentisane produkcije, a da ne postoji niti jedno nezavisno pozorište sa stalnim repertoarom, što je negativna iznimka u Evropi.
(kraća verzija teksta objavljena je u dnevnom listu Pobjeda 07.02.2016.)